Θεσμό αποτελούν για την Ιερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, τα τελευταία 45 χρόνια, οι ετήσιες εκδηλώσεις εορτασμού του Αυτονομιακού Αγώνα της Βορείου Ηπείρου τις οποίες καθιέρωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο μακαριστός Μητροπολίτης ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ. Σε μία περίοδο δύσκολη και σκοτεινή, κάτω από την μπότα του αθεϊστικού καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα, ο αοίδιμος μητροπολίτης ύψωσε δυναμικά την φωνή του υπέρ των σκλάβων αδελφών μας που υπέφεραν ως Χριστιανοί, ως Έλληνες και ως άνθρωποι.
Στην ιστορική έδρα της ακριτικής μητροπόλεώς του, στο ηρωϊκό Δελβινάκι ξεκίνησε να εορτάζεται κάθε Φεβρούριο ο Αυτονομιακός Αγώνας των Βορειοηπειρωτών, η επίσημη έναρξη του οποίου έγινε στο Αργυρόκαστρο στις 17 Φεβρουαρίου του 1914. Η επιλογή της κωμοπόλεως του Δελβινακίου δεν έγινε τυχαία, καθώς πέρα από το γεγονός ότι είναι η πλησιέστερη πολίχνη στα σύνορα με το αλβανικό κράτος, φιλοξενεί στο προαύλιο της κεντρικής εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, το σκήνωμα του αοιδίμου πρωτεργάτου του Αυτονομιακού αγώνα, μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως Βασιλείου Παπαχρήστου, που είναι θαμμένος εκεί.
Ως το 1991 ο εορτασμός, με την παρουσία των μελών του ΠΑΣΥΒΑ και της ΣΦΕΒΑ αλλά και πλήθους λαού, ετελείτο την πλησιέστερη Κυριακή στις 17 Φεβρουαρίου, με θεία Λειτουργία στον ιερό Ναό, επιμνημόσυνη δέηση στον τάφο του Βασιλείου, επίκαιρη ομιλία στο προαύλιο του ναού, πορεία στο κέντρο της κωμοπόλεως και κατάθεση στεφάνου στο ηρώο του Δελβινακίου. Στη συνέχεια ακολουθούσε εκδήλωση διαμαρτυρίας για τα κλειστά σύνορα, στο τελωνείο της Κακαβιάς. Από το 1992 κ.ε. ο εορτασμός ολοκληρωνόταν στο Δελβινάκι , καθώς τα σύνορα πια είχαν ανοίξει και τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα είχαν πέσει.
Την μνήμη του ηρωϊκού αγώνα των Βορειοηπειρωτών συνέχισε να τιμά και ο διάδοχος του Σεβαστιανού, αοίδιμος ήδη μητροπολίτης Ανδρέας, ο οποίος όμως από το 1998 μετέθεσε την ημερομηνία εορτασμού, τον Μάϊο, λόγω των πιο ευνοϊκών καιρικών συνθηκών αλλά και για να συμπίπτει με την νικηφόρα λήξη του αγώνα και την υπογραφή του πρωτοκόλλου της Κερκύρας, που αναγνώριζε ευρεία αυτονομία στην ελληνική κοινότητα της Βορείου Ηπείρου. Οι εκδηλώσεις τελούνται ανελλιπώς ως το 2024.
Φέτος η επέτειος συνέπεσε με την περίοδο πένθους της Ιεράς Μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως καθώς δεν έχουν συμπληρωθεί ούτε 50 ημέρες από την εκδημία του ποιμενάρχου της. Για τα μέλη του ΠΑΣΥΒΑ και της ΣΦΕΒΑ ωστόσο αποτελεί υψίστη υποχρέωση και καθήκον, η απόδοση της οφειλομένης τιμής στην σημαντική αυτή ημέρα για τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό. Έτσι παρά το γεγονός ότι δεν ήταν δυνατόν να έχει τον πανηγυρικό χαρακτήρα των προηγούμενων ετών, τα μέλη των συλλόγων μας που παρευρέθηκαν στο 40/νθήμερο μνημόσυνο του μακαριστού μητροπολίτου Ανδρέα, στην Κόνιτσα, στις 10 Μαΐου, μετέβησαν την επομένη ημέρα Κυριακή 11 Μαΐου, και εκκλησιάστηκαν στο Δελβινάκι. Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας ο Γενικός Αρχιερ. Επίτροπος της Μητρόπολης π. Νικόλαος Λιόλιος αναφέρθηκε στην πολυετή παράδοση του εορτασμού και κάλεσε τους πιστούς να μεταβούν όλοι έξω στο προαύλιο όπου τελέστηκε μνημόσυνο στον τάφο του Δρυϊνουπόλεως Βασιλείου, έγινε κατάθεση στεφάνου και εψάλη ο εθνικός ύμνος.
Συν
Θεώ ευχόμαστε με την έλευση του νέου ποιμενάρχου της μητροπόλεως
Κονίτσης να συνεχιστεί με την δέουσα λαμπρότητα, η ευλογημένη αυτή
εθνική παράδοση που αποτελεί και την μοναδική εκδήλωση τιμής στον αγώνα
των Βορειοηπειρωτών στην χώρα μας, πέρα από αυτήν που οργανώνει κάθε
Φεβρουάριο στην Αθήνα, ο σύλλογος των Βορειοηπειρωτών. Η εξέλιξη αυτή
είμαστε βέβαιοι ότι θα χαροποιήσει τις ψυχές των μακαριστών ιεραρχών και
προέδρων του ΠΑΣΥΒΑ Σεβαστιανού και Ανδρέα που τόσο αγάπησαν τον
ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου και αγωνίστηκαν για την προάσπιση των
δικαίων του, αλλά και θα χαροποιήσει τους αγωνιζόμενους Βορειοηπειρώτες,
που θα αντιληφθούν ότι η τροφός του Γένους μας Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν
τους λησμονεί.